Najnowszy projekt ustawy z 26 lutego 2024 r., który pojawił się na stronach Rządowego Centrum Legislacji w marcu br. po raz kolejny zmienia zasady ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Tym razem jednak projekt ustawy jest już bardziej restrykcyjny niż… sama dyrektywa UE. Czy ten kierunek ma sens?

Zakres zgłoszeń – czyli zgłoś wszystko co chcesz

To bez wątpienia największa niespodzianka bowiem art. 3 projektu ustawy przewiduje, iż naruszenie prawa jakie może zgłosić sygnalista, będzie mogło dotyczyć także: wolności i praw człowieka i obywatela, korupcji, handlu ludźmi i … co najbardziej kontrowersyjne także prawa pracy. Dlaczego jest to kontrowersyjne? Dlatego, że pojęcie „naruszenia prawa pracy” jest bardzo nieostre i rodzi ryzyko, że pracownicy będą zgłaszali nawet błahe, organizacyjne kwestie aby uzyskać status sygnalisty i związaną z tym ochronę, dla pracodawcy będzie to natomiast oznaczać ryzyko, że pracownik któremu wytknie błędy w pracy, następnego dnia powita go zgłoszeniem rzekomego naruszenia prawa. Czy czeka nas rzeczywistość w której w każdej firmie pojawią się chronieni sygnaliści?

Z drugiej strony, osoby, które naprawdę będą chciały zgłosić patologie typu: mobbingu czy molestowania seksualnego, w końcu otrzymają ochronę przed odwetem (np. zwolnieniem). Mam jednak spore wątpliwości czy nie lepiej było dokonać odpowiedniej modyfikacji Kodeksu pracy zamiast przyznawać tym osobom status „sygnalisty”.

Terminologia

Tu akurat trzeba pochwalić projektodawcę. W końcu zamiast „osób zgłaszających informacje o naruszenia prawa”, będziemy mówili po prostu o „sygnalistach”. Nie można było tak od razu?

Zgłoszenie zewnętrzne

… będzie dokonywane do Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) albo organu publicznego czyli naczelnego i centralnego organu administracji rządowej. Tym samym znowu jako najważniejszy podmiot pojawia się RPO zamiast PIP (która widniała we wcześniejszym projekcie).

Ochrona sygnalisty

Będzie mu przysługiwała już od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego. Nie zmienia się natomiast to, że ochrona będzie przysługiwała pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.

Ponadto, doprecyzowano, iż sygnalista wobec którego dokonano działań odwetowych (np. go zwolniono) ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż 12-krotnosć przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Co z tymi anonimami?

Podmiot prawny (zarówno prywatny jak i publiczny) „mogą” przyjmować zgłoszenia dokonywane anonimowo. Czyli nadal nie jest to przymus. Istotne jednak, iż procedura zgłoszeń wewnętrznych będzie musiała określać tryb postępowania z informacjami o naruszeniu prawa zgłoszonymi anonimowo.

Kto będzie musiał ustanowić procedurę zgłoszeń wewnętrznych?

Każdy kto zatrudnia co najmniej 50 osób, a do liczby tej trzeba zaliczyć także umowy cywilne czyli osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.

Czego nie poprawiono?

Nadal w ustawie widnieje „bubel” czyli stwierdzenie, iż sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego.

Co więcej, w procedurze zgłoszeń wewnętrznych musi się znaleźć informacja, że zgłoszenie informacji o naruszeniu prawa może nastąpić również do Rzecznika Praw Obywatelskich albo organu publicznego z pominięciem procedury zgłoszeń wewnętrznych.

Po co pracodawca ma angażować czas i środki, aby stworzyć procedurę zgłoszeń wewnętrznych skoro sygnalista będzie mógł ją pominąć? Ustawodawco – nie idź tą drogą!

Uważaj na termin wejścia w życie!

Myślisz, że temat sygnalistów jest jeszcze odległy po to dopiero projekt ustawy i można będzie się tym zająć później? Mylisz się! Ustawa jest procedowana w trybie pilnym, a projekcie zapisano, iż wjedzie w życie już w 3 miesiące od dnia jej ogłoszenia.

***

Chcesz zasięgnąć porady prawnej? Chciałbyś sporządzić regulamin zgłoszeń wewnętrznych? Zachęcam do kontaktu ze mną. W tym celu kliknij >>> tutaj. 

***

Link do projektu znajdziesz >>> klikając tutaj.