Sygnaliści, zgłoszenia, whistleblowing – nowe obowiązki już od grudnia!

Polska, podobnie jak inne kraje UE powinna była do 17 grudnia 2021 przyjąć ustawę zapewniającą możliwość przyjmowania zgłoszeń o naruszeniach prawa w firmie [dzisiaj wiemy, że termin ten już nie został zachowany i ustawę trzeba będzie szybko wdrożyć w 2022]. Według projektu, osoba zgłaszająca (tzw. „sygnalista”) ma otrzymać ochronę przed działaniami odwetowymi np. zwolnieniem z pracy.

Kto kiedy i co zgłasza?

Zgłaszającym (sygnalistą) może być praktycznie każda osoba fizyczna, która zgłasza informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Zgłaszającym będzie więc m.in.: pracownik (obecny lub były), kandydat do pracy, osoba świadcząca pracę na mocy umowy cywilnoprawnej (np. zleceniobiorca) czy nawet stażysta lub wolontariusz.

Katalog naruszeń prawa, które będą podlegały zgłoszeniu również jest szeroki. Zgłoszeniem może więc zostać objęte naruszenie prawa dotyczące m.in.:

1. zamówień publicznych;
2. usług, produktów i rynków finansowych;
3. prania pieniędzy i finansowania terroryzmu;
4. ochrony środowiska;
5. ochrony konsumentów;
6. ochrony prywatności i danych osobowych;
7. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.

Komu należy przekazać zgłoszenie?

Ustawa zakłada istnienie 3 rodzajów zgłoszenia:

1. zgłoszenie wewnętrzne – czyli przekazanie informacji o naruszeniu prawa bezpośrednio pracodawcy;
2. zgłoszenie zewnętrzne – oznaczające przekazanie informacji o naruszeniu prawa organowi publicznemu lub organowi centralnemu (w założeniach – Rzecznikowi Praw Obywatelskich);
3. ujawnienie publiczne – podanie informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej (np. za pomocą internetowego portalu społecznościowego).

Istotne: ustawa przewiduje, iż w organizacji w których funkcjonuje regulamin zgłoszeń wewnętrznych, sygnalista powinien z niego skorzystać, a więc zgłosić naruszenie prawa do pracodawcy. Zgłoszenie zewnętrzne (z pominięciem zgłoszenia wewnętrznego) może mieć miejsce wyjątkowo, m.in. gdy zgłaszający ma uzasadnione podstawy by sądzić, że naruszenie prawa może stanowić bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie dla interesu publicznego bądź posiada uzasadnione obawy, że dokonanie zgłoszenia wewnętrznego narazi go na działania odwetowe.

Zakaz działań odwetowych

Projekt ustawy przewiduje, iż zgłaszający nie może być niekorzystnie traktowany z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego. Zakazane będzie więc m.in.:

• odmówienie nawiązania stosunku pracy;
• rozwiązanie umowy o pracę;
• obniżenie wynagrodzenia za pracę;
• wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu

– chyba, że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

Których firm dotyczy ustawa?

Tak naprawdę każdego bowiem wszyscy pracodawcy będą zobowiązani m.in. do powstrzymania się od działań odwetowych względem sygnalisty. W zależności od wielkości zatrudnienia firmy będą natomiast zmuszone do ustalenia wewnętrznej procedury zgłoszeń, lub zwolnione z tego obowiązku. Zgodnie z projektem:

• przedsiębiorcy zatrudniający co najmniej 250 osób będą musieli wdrożyć regulamin zgłoszeń wewnętrznych od 17 grudnia 2021 r.
• zatrudniający co najmniej 50 pracowników otrzymają czas na wdrożenie ww. regulaminu do dnia 17 grudnia 2023 r.

Każdemu pracodawcy opłaca się jednak wdrożyć regulamin zgłoszeń jak najszybciej. Wydaje się oczywiste, iż bardziej opłaca się aby sygnalista powiadomił o naruszeniu prawa bezpośrednio pracodawcę, który będzie mógł od razu podjąć odpowiednie działania następcze, niż aby pracodawca dowiedział się o tym naruszeniu dopiero od organu publicznego do którego uda się sygnalista (w razie braku regulaminu zgłoszeń wewnętrznych).

Uwaga na sankcje karne!

Ustawa przewiduje, iż osoba, która pomimo prawnego obowiązku nie ustanowiła wewnętrznej procedury zgłaszania działań naruszających prawo będzie podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Takiej samej karze będzie podlegał ten kto dokonał zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji.

Zaciekawił Cię ten artykuł? 

Prowadzę szkolenia dotyczące ustawy o sygnalistach, pomagam również przygotować i wdrożyć regulamin zgłoszeń wewnętrznych.

Zachęcam do kontaktu ze mną. W tym celu kliknij >>> tutaj. 

AKTUALIZACJA (31.12.2021)

Ustawa nadal nie została przyjęta i znajduje się w toku konsultacji. Jeśli chcą Państwo poznać opinie organizacji zrzeszających pracodawców oraz centrali związkowych możecie je Państwo znaleźć na stronie Rządowego Centrum Leglislacji >>> kliknij.

AKTUALIZACJA (13.04.2022)

Pojawił się nowy projekt ustawy. Opisuję go pod tym linkiem >>> kliknij.