Najnowszy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (z dn. 6 kwietnia 2022 r.) może już niebawem wejść w życie. Pracodawca nie wprowadzi tej procedury bez udziału organizacji związkowej lub przedstawicieli pracowników dlatego zachęcam każdego aby zapoznał się najważniejszymi postanowieniami ustawy!

Kim jest sygnalista i co zgłasza?

Sygnalista to każda osoba, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Sygnalistą może być m.in. pracownik, pracownik tymczasowy, zleceniobiorca, praktykant, stażysta lub wolontariusz.

Naruszeniem prawa, które zgłasza lub ujawnia sygnalista jest każde bezprawne działanie lub zaniechanie dot. m.in.: zamówień publicznych, usług i produktów finansowych, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych. (Katalog znajduje się w art. 3 ustawy ale można go poszerzyć w procedurze wewnątrzzakładowej np. o kwestie dot. zgłoszeń mobbingu).

Jaka ochrona przysługuje sygnaliście wg projektu ustawy?

Jakiekolwiek bezpośrednie lub pośrednie działanie, które wyrządza lub mogłoby (potencjalnie) wyrządzić szkodę sygnaliście jest zabronione. Sygnalista nie może więc zostać m.in.: zwolniony na mocy wypowiedzenia czy dyscyplinarnego zwolnienia, nie może zostać obniżone mu wynagrodzenie czy nie może zostać wstrzymany jego awans (zob. art. 12 ustawy). Co może być kontrowersyjne, także groźba lub próba zastosowania ww. środków wobec sygnalisty jest niedopuszczalna.

Sygnalista może czuć się więc bezpiecznie ale musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest upewnienie się, że informacja o naruszeniu prawa jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że informacja taka stanowi informację o naruszeniu prawa.

Jakie obowiązki ma pracodawca?

Każdy pracodawca ma obowiązek ochrony tożsamości sygnalisty oraz zakazu działań odwetowych. Pracodawca zatrudniający co najmniej 50 osób musi ponadto stworzyć wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Procedura podlega konsultacji z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielami osób świadczących pracę (gdy nie ma organizacji związkowej).

Co interesujące, pracodawca może nawet wprowadzić system zachęt za dokonanie zgłoszenia. Czyżby ustawodawca liczył, że pracodawcy będą zachęcali do składania zawiadomień o naruszeniu prawa? Najwyraźniej tak.

Jak dokonać zgłoszenia?

Zgłoszenie może zostać dokonane: ustnie, telefonicznie, papierowo lub elektronicznie – katalog jest więc szeroki. Do przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń, podejmowania działań następczych oraz przetwarzania danych osobowych sygnalisty mogą być dopuszczone wyłącznie osoby posiadające pisemne upoważnienie pracodawcy.

Zgłoszenie zewnętrzne lub ujawnienie publiczne

Sygnalista może także dokonać zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Publicznych lub organu publicznego i to bez konieczności uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego (art. 30 ustawy).

Ujawnienie publiczne czyli podanie informacji o naruszeniu prawa do publicznej wiadomości (np. na facebooku, w mediach itp.) powinno nastąpić natomiast co do zasady po dokonaniu zgłoszenia wewnętrznego, a następnie zgłoszenia zewnętrznego (wyjątki patrz. art. 48 ustawy).

Przepisy karne

Należy pamiętać, iż kto utrudnia lub usiłuje utrudnić dokonanie zgłoszenia, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Sankcji grzywny a nawet pozbawienia wolności podlega ponadto: stosowanie groźby lub podstępu w celu utrudnienia dokonania zgłoszenia, podejmowanie działań odwetowych, naruszenie obowiązku zachowania w poufności tożsamości sygnalisty.

* Ustawa ma wejść w życie 2 miesiące po jej ogłoszeniu a pracodawcy otrzymają 1 miesiąc od dnia wejścia w życie ustawy na przyjęcie wewnętrznej procedury zgłoszeń.

Zaciekawił Cię ten artykuł? 

Prowadzę szkolenia dotyczące ustawy o sygnalistach, pomagam również przygotować i wdrożyć regulamin zgłoszeń wewnętrznych.

Zachęcam do kontaktu ze mną. W tym celu kliknij >>> tutaj.