Mobbing to nie tylko zjawisko opisane w Kodeksie pracy. Nierzadko działania mobbera wypełniają znamiona przestępstwa, i co istotne dla ofiar mobbingu – ściganego w trybie publicznoprawnym.

Poniżej przedstawiam trzy z nich, które najczęściej są wskazywane przez ofiary mobbingu.

1. Złośliwe naruszenie praw pracowniczych (art. 218 Kodeksu karnego);
2. Uporczywe nękanie „stalking” (art. 190a Kodeksu karnego);
3. Znęcanie się (art. 207 Kodeksu karnego).

Krótkie przypomnienie czyli mobbing w Kodeksie pracy

Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. (Por. art. 94³ Kodeksu pracy).

• Sprawcą mobbingu może być reprezentant pracodawcy, przełożony ale także inny współpracownik.
• Działania lub zachowania powinny być długotrwałe (chociaż zależy to od danego stanu faktycznego).
• Nie jest wymagane wykazanie umyślnego zamiaru wywołania rozstroju zdrowia u pracownika poddanego temu zakazanemu zachowaniu się mobbera. Oznacza to, że za mobbing mogą być uznane wszelkie bezprawne, także nieumyślne, działania lub zachowania mobbera, dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu. (Por. K. Walczak (red.). Komentarz do Kodeksu pracy. wyd. 29. 2019).

Więcej o mobbingu w prawie pracy przeczytasz >>> tutaj.

Mobbing w prawie karnym

Pierwsze z analizowanych przestępstw to złośliwe naruszenie praw pracowniczych (art. 218 KK).

Art. 218 par. 1a Kodeksu karnego:

Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy: również mobbing może wypełniać znamiona ww. przestępstwa (por. wyrok SN z dnia 10 stycznia 2012 r. sygn akt: WA 33/11).

• Przestępstwo złośliwego naruszania praw pracowniczych może popełnić pracodawca lub osoba odpowiedzialna za sprawy związane z zatrudnieniem.
• Nie jest konieczne, by naruszenie praw pracowniczych doprowadziło po stronie pracownika do konkretnej szkody.
• Dopuszczalne jest  zastosowanie środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości.
• Przestępstwo ścigane jest z urzędu, z oskarżenia publicznego.

Drugie przestępstwo to uporczywe nękanie (inaczej „stalking„).

Art. 190a Kodeksu karnego:

1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. (…).

3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

W mojej ocenie przestępstwo uporczywego nękania wykazuje najwięcej wspólnych elementów z mobbingiem, znanym z Kodeksu pracy.

• Stalking może mieć miejsce w środowisku pracy.
• Sprawcą może być każda osoba – nie tylko przełożony ale również inny współpracownik.
• Ściganie przestępstwa z ust. 1 następuje w trybie publicznoprawnym na wniosek pokrzywdzonego natomiast tryb kwalifikowany (próba samobójcza) w trybie publicznoprawnym z urzędu.
• Agresja nie musi oznaczać naruszenia nietykalności cielesnej. Może to być również agresja psychiczna lub słowna.
• Dla oceny czy doszło do uporczywego znęcania się nie jest istotne, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Ważne jest subiektywne odczucie pokrzywdzonego.

Trzecie przestępstwo to znęcanie się.

Art. 207 par. 1 Kodeksu karnego:

Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• Znęcanie się oznacza działanie albo zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dolegliwych cierpień moralnych (psychicznych), powtarzających się albo jednorazowych, lecz intensywnych i rozciągniętych w czasie. (Por. wyrok SN z 8.2.1982 r., II KR 5/82).
• Zazwyczaj przyjmuje się, iż jest to przestępstwo umyślne, które może być popełnione z zamiarem bezpośrednim.
• Konieczne jest wykazanie stosunku zależności, który może istnieć także na gruncie: przełożony – pracownik.
• Ściganie następuje z oskarżenia publicznego z urzędu.

Jak widać zachowania sprawcy mobbingu mogą wypełniać także znamiona niektórych przestępstw. Istotne, iż postępowanie karne oraz postępowanie przed sądem pracy mogą toczyć się równocześnie. Co jednak najważniejsze, na gruncie prawa karnego ukarany może zostać faktyczny sprawca mobbingu (np. przełożony), tymczasem stroną procesu przed sądem pracy jest zawsze pracodawca, bez względu czy to przełożony lub współpracownik dopuścił się mobbingu. Zwłaszcza ten ostatni aspekt ma znaczenie dla osób pokrzywdzonych, które oczekują, iż sprawca mobbingu poniesie (personalną) odpowiedzialność za swoje działania.

Zainteresował Cię ten wpis? Zachęcam do kontaktu ze mną. W tym celu kliknij >>> tutaj.

Dowiedz się więcej na temat mobbingu:

Mobbing w polskim prawie. Cz. 2. Roszczenia pracownika spowodowane mobbingiem

Wrzesień 2019 to ostatni moment na wdrożenie procedury antymobbingowej!

Mobbing w polskim prawie. Praktyczny poradnik. Cz. 1 Definicja.