Nazwanie danego świadczenia „premią uznaniową” – nie zawsze wystarczy do tego aby odmówić jej wypłacenia. Nawet w przypadku premii uznaniowych istnieją zasady, który nie należy naruszać.

„Uznaniowa” – ale czy na pewno?

Kodeks pracy nie posługuje się pojęciem „premii uznaniowej” zamiast tego używa zwrotu „nagroda” (art. 105 Kodeksu pracy). Oba te terminy należy traktować jako synonimy.

Cechami nagrody / premii uznaniowej powinno być:

• przyznanie wyłącznie za spełnienie szczególnego osiągnięcia;
• jej okazjonalny (niestały) charakter.

Prawidłowe uregulowanie nagrody / premii uznaniowej ma istotne skutki:

• jej przyznanie zależy od oceny pracodawcy;
• pracownik nie ma roszczenia o jej przyznanie;
• nagroda (premia uznaniowa) nie wlicza się do podstawy wynagrodzenia urlopowego.

Tak to wygląda w teorii. W praktyce bardzo często (niestety) pracodawcy pod pozorem „premii uznaniowej” wypłacają stały dodatek (co miesięczny / co kwartalny) za zwykłe wykonywanie obowiązków, uznając, że zwrot „uznaniowa” pozwoli im przyznawać premie w dowolnej wysokości, dowolnie wybranemu przez siebie pracownikowi. Nie jest to jednak prawidłowy pogląd.

Zgodnie z aktualnym zapatrywaniem Sądu Najwyższego:  

(…) stanowi nadużycie prawa praktyka pracodawcy polegająca na zastrzeganiu sobie możliwości uznaniowego decydowania o przyznaniu i wysokości świadczenia nazwanego „premią uznaniową”, którego to warunki uzyskania były skonkretyzowane i przedstawione pracownikowi, a ponadto wynikały również z przyjętej, wieloletniej praktyki pracodawcy. Świadczenie pieniężne nazwane w zakładowych przepisach płacowych (albo w umowie o pracę) „premią uznaniową”, wypłacane pracownikowi systematycznie, w regularnych odstępach czasu, za zwyczajne wykonywanie obowiązków służbowych, a więc w szczególności za sumienne i staranne wykonywanie pracy, w oderwaniu od przesłanek nagrody określonych w art. 105 KP, jest składnikiem wynagrodzenia za pracę, co oznacza, że pracownikowi przysługuje roszczenie o jego wypłatę. (Tak: wyrok SN z dnia 22 marca 2022 r. sygn. akt: I PSKP 73/21).

Co to oznacza?

Jeśli pracodawca wypłaca nagrody (premie uznaniowe) w cykliczny, sposób (np. co miesiąc lub co kwartał) za zwykłe wykonywanie obowiązków, bez żadnego szczególnego osiągniecia ze strony pracowników – wówczas pracownik, który takiej premii (nagrody) nie otrzyma – ma prawo żądać jej wypłaty, a więc nawet wytoczyć powództwo sądowe o jej zapłatę.

Jest to więc sytuacja zbliżona do tej, gdy pracodawca ustali kryteria przyznawania premii, a pracownik, który te kryteria spełnił, tejże premii nie otrzyma. W obu opisanych powyżej sytuacjach, pracownik ma prawo dochodzić wypłaty premii i wytoczyć sprawę sądową o jej zapłatę.

Premia uznaniowa w dowolnej kwocie?

W doktrynie prawa nie ma wątpliwości, że do premii uznaniowej (nagrody) mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 18^3c § 1). Pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu (por. W. Muszalski (red.), K. Walczak (red.). Komentarz do art. 105 Kodeksu pracy. 2021. Legalis).

Innymi słowy – przyznając premię uznaniową / nagrodę / „bonusa” – pracodawca powinien zachować się w sposób sprawiedliwy i przyznawać to świadczenie w równej wysokości dla osób, które wykazały się identycznym czy podobnym osiągnięciem. Pokrzywdzony pracownik może natomiast wykazywać w sądzie, iż z powodu dyskryminacji (z uwagi na dane kryterium np. wieku, płci, czy poglądów) został pominięty w premiowaniu lub uzyskał premię w niższej wysokości i domagać się jej wypłaty lub wyrównania jej wysokości.

Czy w takim razie rezygnować z przyznawania premii uznaniowych?

Nie! Zwróć jednak uwagę, że premia uznaniowa / nagroda – powinny być wypłacane za szczególne osiągnięcie. Jeśli wypłacasz natomiast świadczenia cyklicznie – wówczas o wiele lepsze efekty osiągniesz wprowadzając czytelny i zgodny z prawem mechanizm oceny pracowników oraz ich premiowania. W przeciągu lat pracy przygotowywałem setki takich regulacji i daję Ci słowo, że to najlepsze rozwiązanie.

Nie zaniedbaj tematu uregulowania zasad premiowania i nagradzania ponieważ z pracownikiem możesz spotkać się w…. sądzie pracy.

Chcesz sporządzić dobrą procedurę oceny pracowników? A może ocenić czy masz szansę wytoczyć sprawę przed sądem pracy? Zachęcam do kontaktu ze mną. W tym celu kliknij >>> tutaj.